بیت العدل اعظم عالی ترین مرکز اداری و روحانی امر بهایی

منبع: سایت نگاه

بيت العدل اعظم که حضرت بـهاءالله آنرا بعنوان قوّه تشريعيه امر بـهایی معيّن فرموده در سال ۱۹۶۳ تشکيل شد. اين هيأت مرکّب از نه نفر است که هر پنج سال يک‌بار از طرف جميع اعضاء محافل ملّى بـهائيان جهان انتخاب ميشود.
بيت العدل اعظم بتمشيت امور روحانى و ادارى جامعه بين‌المللى بـهائى ميپردازد و نيز بعنوان امناء اماکن مقدّسه و ساير املاک در اراضى مقدّسه مأمور حفظ آنهاست. حضرت بـهاءالله به بيت العدل اعظم اختيار داده است که در مواردى که کتب و آثار مقدّسه بـهائى ذکرشان را ننموده قوانينى تشريع نمايد و اين هيأت است که جامعه بـهائى را در جهانى که پيوسته در تغيير است رهبرى و راهنمائى ميکند.
حضرت بهاءاللّه ميفرمايد: "اصل آنچه را که برايت ذکر نموديم عدل و انصاف است."۱ و فرموده است که وسيله اصلی برای تحوّل جامعه و نيّت صلح پايدار ايجاد عدل در جميع شئون حيات است و «مقصود از آن (عدل) ظهور اتّحاد است بين عباد.»۲ آنچه سبب امتياز جامعه بهائی ميگردد آنست که بهائيان معتقدند که اتّحاد جهان عملی و ممکن است و در راه اين عقيده با اخلاص و رغبت جهد و کوشش مينمايند. بهائيان در سراسر جهان ميکوشند جامعه‌هائی بر اساس همکاری و عدالت بسازند و در اين راه از پشتيبانی نظام تشکيلاتی که حضرت بهاءاللّه بنفسه تأسيس فرموده برخوردارند.

حضرت بهاءاللّه تعليم داده است که از مظاهر عملی نيروی دينی در عصر جديد آن است که عموم مردمان با هم با مشورت تصميم بگيرند و با هم عمل کنند و تصميم و عملشان بر اساس اصول روحانی باشد و فرموده برای آنکه مطمئن باشيم که نيروی دين وسيله اجراء عدالت گردد و حکومت خادم نيازمنديهای حقيقی عالم انسانی شود بايد مقامی که اختيار تصميم‌گيری دارد در دست هيأتهای رسمی باشد نه در دست افراد. «در جميع امور مشورت لازم.»۳ «بلوغ و ظهور خرد به مشورت ظاهر.»۴ باين ترتيب ملاحظه ميکنيم که هر چند حضرت بهاءاللّه مانند تمام مظاهر ظهور قبل به بسط و اعلان حقائق روحانی پرداخت و اگر چه با ظهورش در عالم انسانی روحی جديد بدميد ولی علاوه بر اينها حضرت بهاءاللّه احکام و دستگاه سازمان و تشکيلاتی را ايجاد فرموده تا تحقّق عدالت را در جميع شئون انسانی تضمين نمايد.
بهاییان معتقدند که "نظم اداری" که حضرت بهاءااللّه خلق فرموده و جانشينانش، حضرت عبدالبهاء و حضرت شوقی افندی، آنرا بنا نمودند طرحی را بر اساس تصميم‌گيری توسّط هيأتهای عمومی و فعل و انفعالات اجتماعی عرضه ميکند که استعدادهای معنوی و خلاّق نهفته در ذات انسان را پرورش دهد و ظاهر سازد. آن طرح نمونه و الگوئی بنيانی است که برای حيات جامعه در سطح جهانی لازم است و شامل تنوّع و حافظ منافع متقابله است و مبنی بر شفقت و حسن اخلاق و رفتار است. از اعظم جنبه‌های نظام اداری بهائی آنست که توازنی را بين حفظ آزادی فردی و ترويج خير عمومی نگه‌ ميدارد. حضرت ولیّ امراللّه چنين مرقوم فرمود:
اين نظم ادارى اساساً با آنچه انبياى سلف وضع فرموده‌اند متفاوت است زيرا حضرت بهاءالله به نفسه اصولش را بيان و تأسيساتش را استوار و مبيّن کلمه‌اش را معيّن فرموده‌اند و به هيئتى که مأمور تکميل و تنفيذ احکام شرعيّه‌اش بوده اختيارات لازم عنايت کرده‌اند.۵
نظم اداری بهایی بر اصول انتخابی و مشورتی بی‌نظيری استوار گشته و متشکّل محافل شوری است که آزادانه از طرف ملّت در سطح محلّی و ملّی و بين‌المللی انتخاب شده‌اند. چنين سازمانی مستلزم تصميم‌گيری در پائين‌ترين سطوح است يعنی مجال بی‌نظيری را بنحوی فراهم می‌آورد که عامّه مردم عادّی در امور حاکم بر خويش شرکت نمايند و در عين حال اختيارات همکارىهائی را تدارک ميبيند که مساعی عموم را در سطح جهانی هم‌آهنگ نمايد. حضرت بهاءاللّه اين هيأتهای حاکمه را بيت العدل ناميده‌اند. امروز بيت العدل اعظم فعّاليّتهای جامعه جهانی بهائی را هدايت ميکند. حضرت بهاءاللّه بيت العدل اعظم را بعنوان اعظم هيأت قانونگزاری نظم اداری بهائی مقرّر فرموده است. اعضايش بفرموده حضرت بهاءاللّه "امناى الهی بين بندگانش" هستند.۶ بيت العدل اعظم در اساسنامه خويش مرقوم داشته‌اند که "منشأ بيت العدل اعظم و سلطه و اختيار وظائف و دائره اقداماتش کل منبعث از آيات منزله حضرت بهاءالله است. اين آيات باهرات با تبيئنات و توضيحات مرکز ميثاق و ولىّ امرالله که بعد از حضرت عبدالبهاء يگانه مبيّن منصوص بيانات مقدسّه‌اند کل مجموعاً مرجع واجب الاطاعـﺓ و اسّ اساس بيت العدل اعظم محسوب."۷
طبق بيانات حضرت بهاءاللّه و حضرت عبدالبهاء قوانينی که بيت العدل اعظم تشريع ميکند همان اختيار و صلاحيّت آثار مقدّسه بهائی را دارد و تفاوتش در اين است که بيت العدل اعظم مختار است که چون مقتضيّات زمان ايجاب نمايد آنچه را خود تشريع نموده تعديل يا لغو نمايد. وليکن قوانينی که در آثار مقدّسه آمده است قابل تغيير نيست. حضرت عبدالبهاء ميفرمايد هر امری که در آثار مقدّسه نباشد «راجع بيت عدل عمومى. بيت عدل آنچه بالاتفاق و يا باکثريت آراء تحقق يابد همان حق و مرادالله است.»۸
اداره امور بهائی در سطح محلّی و ملّی در حال حاضر با "محافل روحانی" محلّی و ملّی است. اين مؤسّسات انتخابی بر همان منوال و اصول مشورتی بکار ميپردازند که معمول بيت العدل اعظم است و اين محافل روحانی بالمآل به بيت العدل اعظم تبديل ميگردند. بهائيان معتقدند که بيت العدلهای محلّی و ملّی ضامن رفاه مردم‌اند امّا تنها تصميمات بيت العدل اعظم ملهم و قاطعانه مطاع است. حضرت بهاءاللّه فرموده است که چنين موهبتی را به بيت العدل اعظم پروردگار تواند عطا فرموده و قانونگزاری آن هيأت را مصون از خطا شمرده است: «آنچه از حدودات در کتاب بر حسب ظاهر نازل نشده بايد امناى بيت عدل مشورت نمايند آنچه را پسنديند مجرى دارند. انّه يلهمهم ما يشاء و هو المدبّر العليم.»۹ حضرت بهاءالله فرموده است بدليل آنکه «هر روز را امرى و هر حين را حکمى مقتضى لذا امور بوزراى بيت عدل راجع تا آنچه را مصلحت وقت دانند معمول دارند... ايشان ملهمند بالهامات غيبى الهى.»۱۰
باين ترتيب بيت العدل اعظم را حضرت بهاءاللّه واسطه هدايت الهی قرار فرموده و نبايد آنرا فقط هيأت بين‌المللی اداری بهائی انگاشت. حضرت عبدالبهاء نيز تأئيد فرموده که بيت العدل اعظم «تحت حمايت و عصمت حقّ است.»۱۱ امّا بايد دانست که اين مواهب مختصّ هيأت بيت العدل است نه افراد اعضاء مرکّبه آن.
تشکيل بيت العدل اعظم فصل جديدی در تاريخ امر بهائی آغاز کرد. هدايت مطاع الهی اوّل بواسطه مظهر ظهور (حضرت بهاءاللّه) و سپس بواسطه مرکز ميثاق (حضرت عبدالبهاء) و بعد ولیّ امراللّه (حضرت شوقی افندی) به جهانيان واصل ميشد امّا پس از صعود حضرت ولیّ امراللّه و تأسيس بيت العدل اعظم ديگر هدايت جامعه بهائی از طريق منتسبين مظهر ظهور الهی حاصل نميشود بلکه هيأتی که افراد بهائيان خود انتخاب نموده‌اند واسطه هدايت‌اند.
رابطه بيت العدل اعظم و ارکانش که محافل محلّی و ملّی هستند بسيار مسأله مهمّی است. بشر امروز بمرحله‌ای رسيده که در آن عقل و ادراک نيروی تازه‌ای يافته است. حضرت بهاءاللّه بسيار باينکه در اجتماع انسانی تصميم‌گيری و اداره امور در سطح عامّه مردم رايج شود اهميّت می‌نهند از اين روی نظم اداری بهائی به محافل ملّی و محلّی اختيار و قدرت می‌بخشد تا فعل و انفعالات و مشارکت بين مردم مخصوصاً مردمی که در سراسر تاريخ از اداره امور خويش و تصميم‌گيری محروم بوده‌اند صورت پذيرد و طرحی نو بوجود آيد. در نتيجه مسئوليّت اجراء اصول روحانی و اجتماعی حضرت بهاءاللّه اساساً به محافل روحانی ملّی و محلّی راجع است و اين هيأتها هستند که مسئوليّت دارند که تحقّق اصل تجديد حيات و ايجاد جامعه ای متّحد و متّفق را که حضرت بهاءاللّه اعلان فرموده تضمين نمايند. علاوه بر اين اين مؤسّسات اداری بهائی بنا به دستور حضرت بهاءاللّه بايد مواظبت نمايند که جامعه های بهائی مروّج منافع و مطيع قوانين در محل و کشور خويش باشند. حضرت بهاءاللّه بتأکيد بيان فرموده که همه چيز را بما واگذاشت و فقط «قلوب را از برای خود مقرّر داشت.»۱۲ اطاعت و وفاداری از حکومت در هر کشوری که بهائيان در آن ساکنند چه در اقلّيّت يا اکثريّت باشند واجب است و در هر کشوری که محفل ملّی تشکيل شده يکی از وظائفش مواظبت در اجراء اصل مهمّ مذکور است از اين روی بيت العدل اعظم نيز بلندپايه‌ترين مقامی است که اطاعت جامعه‌های بهائی را از قوانين و احکام حضرت بهاءاللّه در سراسر عالم تضمين مينمايد.
بيت العدل اعظم در سال ۱۹۶۳ تشکيل شد و در آن سال اعضاء محافل ملّی در سراسر جهان در محيطی مشحون از آرامش و تعمّق و نيايش نه نفر را از ميان تمام بهائيان عالم بعضويّت آن مرجع اعلی انتخاب نمودند و در نزد بهائيان تشکيل بيت العدل اعظم مانند انتصاب حضرت شوقی افندی بولايت امراللّه بزرگترين واقعه تاريخی بهائی در عصری است که اهل بها آنرا "عصر تکوين" ميخوانند. حتّی طرز انتخابات بيت العدل اعظم بسيار فاخر و شايسته آن هيأتی است که حضرت عبدالبهاء آنرا «مصدر کلّ خير» توصيف فرموده است.۱۳ طرز انتخابات بهائی اينست که نمايندگان با رأی سرّی به انتخاب مباشرت نمايند. پروپاگاندا و نامزد کردن انتخاباتی ممنوع است. از اين راه حدّاکثر آزادی ممکن بهر شخصی که انتخاب ميکند داده شده. از دسته بندی و قدرت‌طلبی که از جنبه‌های مشهود انتخابات سياسی است احتراز ميگردد. انتخاب بيت العدل اعظم هر پنج سال يکبار در همان فضای روحانی و از کفّ نفس صورت ميگيرد. در آخرين انجمن شور بين‌المللی که در سال ۱۹۹۸ تشکيل شد نمايندگان بيش از ۱۶۰ جامعه ملّی در انتخابات بيت العدل اعظم شرکت نمودند.
تشکيل بيت العدل اعظم گذشته از اهميّت اداريش نماينده امری است که جوهر آئين بهائی يعنی وحدت و يگانگی است. زيرا ايمان به تنهائی هر چند هم که محکم و با حسن نيّت باشد قادر نيست که اتّحاد يک جامعه دينی را تأمين نمايد. تشکيل بيت العدل اعظم بعنوان صاحب اختيار و راهنمای جميع امور جامعه بهائی معنايش اين بود که وحدت دين بهائی مخصوصاً در قرن اوّل پيدايشش محفوظ ماند، چنانکه در تاريخ اديان ديده شده هر دينی در قرن اوّلش بسيار آسيب‌پذير است و در آن زمان است که فرقه‌های مختلف در اديان ريشه دوانده است. بيت العدل اعظم کمی پس از تشکيلش در سال ۱۹۶۳ مرقوم داشت "عهد و ميثاق حضرت بهاءاللّه از هم نگسسته و از قدرت عالمگيرش نکاسته است... هدايت الهيه که سبب انعطاف‌پذيرى در جميع امور بشرى است همچنان در مجراى تشکيلات و مؤسساتش که آن را حضرت بهاءالله خلق و به آن اختيار کامل و هدايت حتميه عطا، جارى است..."۱۴ باين ترتيب در نظر بهائيان وعده محتوم حضرت بهاءاللّه برآورده شده: "خداوند امرش را بر بنيادى ثابت و راسخ بنا نهاد که با تندبادهاى عالم و اشارات امم متزلزل نگردد.۱۵
بيت العدل اعظم که تارک نظم اداری بهائی است ميراثی که باو رسيده از راههای گوناگون محافظت مينمايد مانند: ترويج "همّت در تحسين اخلاق و اتصّاف بصفات و کمالات رحمانيه است که ما به الامتياز حيات فردى و اجتماعى بهائى است"؛ حفظ آثار و آيات مقدسه از "تصرف و تحريف"؛ دفاع و حمايت از جامعه بهائی و آزاديش از "قيود مقهوريت و مظلوميت"؛ حراست و توسعه مرکز جهانی روحانی و اداری امر بهائی؛ و محافظت "حقوق شخصى و تأمين ابتکار و آزادی افراد.۱۶ بيت العدل اعظم نيز موظّف است که امر بهائی را با "مقتضيات زمان" رو بترقّی انسانی منطبق سازد و از اين روی اختيار وضع قوانينی که در آثار مقدّسه بهائی نباشد به او محوّل گشته است.۱۷ تشريع قوانين در امر بهائی در نامه‌ای از طرف بيت العدل اعظم چنين بيان شده است: "در ادوار [اديان] گذشته تمايل بشر چنان بود که براى هر سؤالى جواب گيرند و در جزئيات امور عقيدتى و عملى مقيد به آن تفاصيل گردند. امّا در دور بهائى از آغاز ظهور حضرت بهاءالله چنين بوده است که اصول کلّى را بيان نمايند، جزئيات اساسى و لازم را که بر همه اطاعتش لازم است معين سازند. امّا قسمت بزرگى از تفاصيل را به وجدان افراد مؤمنان واگذارند. در امور ادارى و تشکيلاتى نيز کاربر همان منوال است."۱۸
حضرت بهاءاللّه بيت العدل اعظم را مکلّف ساخته که علاوه بر مسئوليّتی که در هدايت جامعه بهائی برای توسعه و پيشرفت دارد نيز بايد در تأمين رفاه عمومی عالم انسانی نفوذ مثبتی داشته باشد و بترويج صلح پايدار در ميان کشورهای جهان پردازد «تا عالم از مصاريف باهظه فارغ و آزاد شود،» و مردم از «محاربه و مجادله» که «اسّ زحمت و مشقّت است» رهائى يابند.۱۹ و نيز بيت العدل اعظم بايد «در تربيت عباد و تعمير بلاد و حفظ نفوس و صيانت ناموس اشراق نموده ناظر باشند.»۲۰ طبق اين دستورهای مؤکّد حضرت بهاءاللّه، بيت العدل اعظم بتأکيد نهضتی را برای ترويج صلح جهانی براه انداخت و اقدامات متنوعی را در موضوعهای حقوق بشر و ترقّی زنان و رفاه اجتماعی و اقتصادی برانگيخت. در سال ۱۹۸۵ بيت العدل اعظم در پيامی بعنوان "نويد صلح جهانی" خطاب به "مردم جهان" که به سران جميع کشورها ارسال شد رئوس مطالبی را که لازمه ضروری تأسيس صلح و رفاه عمومی است مرقوم داشت.
چنانکه حضرت بهاءاللّه پيش بينی فرموده بود، مقرّ بيت العدل اعظم درکوه کرمل در حيفا در جوار مقام اعلی و مزار حضرت بهاءاللّه استقرار يافت.